بررسی جلوه های زیبایی شناختی صحیفه سجادیه

این پژوهش با این پیش¬فرض که متون دینی از سازوکارهای متون ادبی برای اثرگذاری بر دل و جان مخاطب بهره می¬گیرند، به توصیف و تحلیل مؤلفه¬های زیبایی¬شناختی صحیفه سجادیه می¬پردازد. از میان عناصر متعددی که ناقدان به واسطة آن¬ها به نقد و بررسی آثار هنری می¬پردازند، سه عنصر تصویرپردازی، موسیقی و آشنایی¬زدایی را برگزیدیم و با ذکر شواهد متعدد از هر یک از این مؤلفه¬ها در صحیفه سجادیه به نقد و بررسی این اثر پرداختیم و به این نتیجه رسیدیم که امام سجاد () هنگامی¬که در صدد انتقال مفاهیم دینی و انتزاعی هستند، به جهت ملموس و محسوس نشان دادن این مفاهیم برای خواننده، آن¬ها را در قالب تصاویر هنری همچون تشبیه، استعاره، کنایه، تمثیل، کنایه و... ارائه می¬دهند. گاهی نیز انتقال معنای کلام را از طریق موسیقی کلام به انجام می¬رسانند. به عبارت دیگر، به کارگیری عناصر موسیقایی کلام همچون تکرار حروف و کلمات، سجع، جناس، ردّ العجز علی الصدر و... در صحیفه سجادیه، الهام¬گر معنای کلام است و همان چیزی را که خواننده با خواندن متن می¬یابد، موسیقی ناشی از این فنون به او القا می¬کند. آشنایی¬زدایی یکی دیگر از شگردهایی است که امام سجاد () در صحیفه سجادیه به کار گرفته و از این رهگذر، هم به زیبایی کلام خود پرداخته و هم لذت درک ادبی و تأمل مخاطب را فزونی بخشیده است. مهمترین جلوه¬های آشنایی¬زدایی که در صحیفه مورد بررسی قرار دادیم، عبارتند از: آشنایی¬زدایی ترکیبی، آشنایی¬زدایی واژگانی و آشنایی¬زدایی معنایی. در مبحث آشنایی¬زدایی ترکیبی به مواردی همچون، تضمین نحوی، تقدیم و تأخیر، حذف و اضافه، التفات و... پرداختیم و دریافتیم که این فنون نقش زیادی در تقویت معنا و اعطای معنای جدید به کلام دارد. و با بررسی آشنایی¬زدایی واژگانی به واژگانی که از معنای اصلی خود عدول کرده¬اند پرداختیم. و در آشنایی¬زدایی معنایی به بررسی راه¬کارهایی که سبب ناآشنا نمودن معنای کلام برای خواننده می¬شود، پرداختیم.این راه¬کارها ¬عبارتند از: تشبیه، مجاز و استعاره، کنایه، پارادوکس و مشاکله.